فرسايش خاک

معني اصلي لغت فرسايش، کاهش تدريجي مواد است. در علم کشاورزي فرسايش خاک را انتقال يا حرکت خک از نقطه اي به نقطه ديگر در سطح زمين که باعث تخريب اراضي و کاهش حاصلخيري خاک مي شود.

 خسارات ناشي از فرسايش :

1 – خاکي که مورد فرسايش قرار مي گيرد، غالباً ارزش کشاورزي خود را از دست مي دهد، از طرفي خاک که بر جاي مي ماند فاقد سطح الارض بوده، حاصلخيزي آن بسيار ناچيز است.

2 – آبي که سبب فرسايش مي شود، چنانچه وارد خاک شود و به صورت جريان سطحي در نيايد، باعث رشد گياهان و افزايش محصول مي شود.

3 – خاکي که فرسايش مي يابد، احتمالاً در رودخانه ها، بنادر، مخازن آب ، رسوب کرده از گنجايش، ذخيره آب مخازن سدها مي کاهد، در نتيجه عمر مفيد سدها کاهش پيدا مي کند.

 مراحل فرسايش :

1 – جدا شدن ذرات از توده هاي اصلي خاک
2 – انتقال ذرات جدا شده
3 – تجمع و انباشته شدن مواد

 انواع فرسايش :

1 – فرسايش آبي
2 – فرسايش ورقه اي
3 – فرسايش خندقي
4 – فرسايش توده اي

کنترل فرسايش آبي :

1 – جلوگيري از برخورد قطرات باران به سطح خاک
2 – جلوگيري از تراکم جريان آب در يک مسير باريک و امتداد شيب
3 – کاهش سرعت آب در امتداد شيب
4 – نفوذ حداکثر آب به درون خاک

 خسارات فرسايش بادي

1 – پراکنش ذرات خاک و خسارات وارده بر گياهان
2 – خسارت وارده به حصارها

 روش هاي کنترل فرسايش بادي :

1 – بهبود ساختمان خاک از طريق بالا بردن مواد آلي خاک
2 – کاهش سرعت باد در نزديکي خاک به وسيله ايجاد برآمدگي ها در سطح زمين با پوشش نباتي يا کلوخه
3 – جلوگيري از حرکت ذرات با ايجاد پوشش از شاخه و برگ و بقاياي گياهي
4 – کاهش سرعت باد با احداث بادشکن
5 – افزايش رطوبت خاک

خاک هاي سديمي :

خاک هايي هستند که مقدار اطلاع آنها زياد نيست، ليکن به علت بالا بودن مقدار يون سديم در آنها خاک ساختمان خود را از دست داده و اصطلاحاً سديمي مي شوند. نفوذ پذيري اين خاک ها بسيار کم است. اين نوع خاک ها در ايران پراکندگي زيادي نداشته است.

خاک هاي شورو قليا :

خاک هايي هستند که هم املاح زيادي دارند و هم ميزان يون سديم آنها بالاست. وسعت اين نوع خاک ها در کشور ما حدود 6 ميليون هکتار تخمين زده شده است.
مقايسه خاک شور – قليايي – خاک شور با يکديگر: خاک هاي نامبرده از لحاظ خواص فيزيکي و شيميايي با يکديگر اختلاف دارند جدول ص 86 تفاوت را نشان مي دهد.

علل شور شدن خاک ها :

الف) شور شدن مستقيم از طريق آبياري :
در هر نوبت آبياري مقداري نمک همراه با آب وارد خاک مي شود. در روزهاي بعد از آبياري، رطوبت خاک جذب ريشه ها شده و از طريق تبخير و تعرق از زمين خارج مي شود. حال آنکه مقداري املاح خود را در منطقه ريشه ها به جا مي گذارد. اگر مقدار نمکي که بدين وسيله وارد خاک شده است از طريق شستشو خارج نشود، مرتب به مقدار آن افزوده شده و نمک در لايه سطحي تجمع مي کند.

ب) شور شدن از طريق آب زيرزميني :
در شرايطي که سطح آب ريززميني بالا باشد، امکان تبخير مقدار قابل توجهي آب از اين منابع است. تبخير يا مستقيماً از سطح استيابي صورت مي گيرد يا آنکه نيروي کاپيلاريته به سطح خاک بالا آمده، از آنجا تبخير مي شود. در هر حال آب پس از تبخير نمک هاي خود را در خاک باقي گذاشته، باعث شور شدن آن مي شوند.

اصلاح خاک هاي شور مؤثرترين راه اصلاح خاک هاي شور، شستشوي املاح و خارج کردن آنها از ناحيه ريشه با مقدار زيادي آب است.
اصلاح خاک هاي سديمي و خاک شور و قليا :

براي اصلاح خاک هاي شور و قليا علاوه بر شستشوي املاح و ايجاد زهکشي مساعد، جايگزين کردن سديم جذب در سطح کلوئيدها به وسيله عناصري از قبيل کلسيم نيز ضروري است.

 انواع مواد شيميايي اصلاح کننده خاک هاي شور – قليا و خاک هاي قليا :

1 – گچ يا سولفات آبدار
2 – گوگرد

 روش هاي افزودن مواد اصلاح کننده شيميايي ( گچ و گوگرد)
گچ و گوگرد را مي توان به طريق زير به خاک اضافه نمود:

1 – همرا ه با آبياري
2 – پاشيدن در سطح خاک

مارن و موارد استفاده آن :

مارن ها جزئ تشکيلات رسوبي زمين شناسي هستند که شامل مواد نرم و قابل فرسايش هستند اين مواد عموماً مخلوطي از رس و آهک بوده که به صورت طبقات رسوبي با رنگ هاي آبي، قرمز، خاکستري بسته به نوع موادي که با رس و آهک مخلوط شده اند تپه ها و کوه هاي مارني را مي سازند.
از مارن ها در صنع

:: موضوعات مرتبط: کتاب آب و خاک وگیاه , ,
:: بازدید از این مطلب : 1996

اصلاح خاک ها :

خاک هاي رسي :

اين خاک ها معمولاً بيش از چهل درصد ذرات ريزتر از 002/0 ميليمتر دارند و در مناطق خشک بر اثر جاري شدن سيلاب در دشتها و يا در حاشيه رودخانه تشکيل مي شوند.

خواص خاک هاي رسي : عبارتست از :

1- نفوذ آب و هوا در خاک هاي رسي به کندي صورت مي گيرد.
2- اين خاک ها در حالت مرطوب چسبنده بوده، عمليات شخم در آنها به سختي صورت مي گيرد.
3- خاک هاي رسي ظرفيت نگهداري رطوبت بالايي داشته، ديرتر خشک مي شود.
4- خاک هاي رسي از لحاظ مواد غذايي غني بوده با شستشوي عناصر غذايي در آنها کمتر صورت مي پذيرد.
5- در خاک هاي رسي به علت بدي تهويه و کمبود اکسيژن، مواد آلي ديرتر مي پوسند.

اصلاح خاک هاي رسي:

در سطح کوچک با اضافه کردن شن وسيلت به اين گونه خاک هاي مي توان خواص فيزيکي امساعد را برطرف کرد. روش هاي ديگري وجود دارد که عبارتست از :
1 – اصلاح خاک هاي رسي از طريق اضافه کردن کود حيواني
2 – برداشتن قشر رس

خاک هاي شني :

در خاک هاي شني 90-85 درصد شن وجود دارد، بافت اين خاک ها شني يا شني لوم است.

خواص خاک هاي شني :

1 – خاک هاي شني معمولاً بافت سبک دارند، در نتيجه بسيار نفوذ پذيرند.
2 – ظرفيت و قدرت نگهداري آب در خاک هاي شني کم بوده و در نتيجه زود خشک مي شوند.
3 – خاک هاي شني به علت عدم وجود مواد کلوئيدي که باعث چسبيدن ذرات به يکديگر مي شوند، ساختمان فيزيکي خوبي ندارند.
4 – خاک هاي شني زودگرم و سرد مي شود.

روش هاي اصلاح خاک هاي شني :

1 – اضافه کردن رس
2 – اضافه کردن کود دامي و کود سبز
3 – بستن سيلاب يا بخش سيلاب براي خاک هاي شني

کود سبز :

از زمان قديم برگرداندن گياهان سبز به منظور تقويت و اصلاح خک ها، روش معمول کشاورزي بوده است. عمل برگردانيدن انساج سبز و نپوسيده گياه را به خاک، دادن کود سبز و گياهاي را که به اين مظور بکار مي رود را کود سبز مي نامند.

کودسبز مناسب و دلخواه بايد داراي چهار خاصيت اصلي باشد:

1 – سريع رشد کند
2 – شاخ و برگ فراوان داشته باشند
3 – بتوانند در خاک هاي فقير رشد خوبي داشته باشند
4 – انساج آن از لحاظ مواد غذايي غني باشد.

انواع کود سبز :

اکثر اين گياهان در شرايط آب و هوايي نامناسب و خاک ضعيف قادر به رويش هستند که در جدول زير مشاهده مي کنيم

خاک هاي اسيدي

خاک هاي اسيدي ، خاک هايي هستند که PH آنها کمتر از 7 بوده و ميزان يون هاي

H⁺ , Al⁺⁺⁺

در محلول خاک بسيار زياد باشد.

علل اسيدي شدن خاکها :

هر عاملي که بتواند عناصر بازي را از خاک خارج و يا يون

H⁺

را افزايش دهد، باعث پائين آمدن PH و در نتيجه اسيدي شدن خاک مي شود، اين عوامل عبارتست از :
1 – شستشو
2 – خارج شدن عناصر غذايي توسط گياهان
3 – اسيد ترشح شده توسط ريشه ها
4 – استفاده از کودهاي اسيدي

اثر ترکيبات آهکي در خاک هاي اسيدي :

کلسيم موجود در ترکيبات آهکي در اثر انحلال تدريجي جانشين يون هاي

H⁺ , Al⁺⁺⁺

در سطح کلوئيدها شده و يون هاي آزاد شده را غير فعال مي سازد.يکي ديگر از ترکيبات متداول آهک به منظور افزايش PH خاک ها و سنگ آهک يا caco₃ است. اين ترکيب در خاک ضمن حل شدن تدريجي , ca آزاد کرده ، کلوئيدهاي اسيدي خاک را خنثي مي کند

کيفيت آهک مصرفي 

خصوصيات ويژه اي داشته باشد تا بتواند اثرات اصلاحي خود را در خاک زودتر و سريعتر نمايان سازند, که اين خصوصيات عبارتست از :
1 – اندازه ذرات آهک
2 – درجه مخلوط شدن

روش افزودن ترکيبات آهکي : بهترين طريق اضافه کردن ترکيبات آهکي، استفاده از ماشين هاي مخصوص پخش آهک است، اين وسيله آهک را به طور يکنواخت در سطح خاک پخش مي کند. در صورت عدم وجود ماشين آلات، مي توان ترکيبات آهکي را به صورت کپه هايي در سطح مزرعه توزيع کرد تا با عمليات شخم و ديسک زني با خاک مخلوط شوند.

زمان مصرف آهک :

آهک را در تمام طول سال مي توان به خاک اضافه کرد، و ليکن بهترين زمان عرضه آن چند ماه قبل از کشت است.
تعيين مقدار ترکيبات آهک مصرفي :
مقدار ترکيبات مصرفي آهک اکثراً تخميني بوده، تعيين مقدار دقيق آن به علت وجود عوامل گوناگون تقريباً غيرممکن است، به منظور محاسبه دقيق تر بايد از نتايج تجزيه شيميايي و فيزيکي خاک استفاده کرد.

واکنش خاک (PH)

خاک شناسان اسيديته و قليائيت، خاک را تحت عنوان واکنش خاک مي شناسند و آن را اختصاراً به PH نشان مي دهند.

 PH عبارتست از فشار يون ئيدروژن در محلول خاک

 رابطه PH و عناصر غذايي قابل استفاده :
حدود PH خاک ها :

PH هفت محيط خنثي، کمتر از 7 اسيدي و بيش از 7 قليايي است.

 حدود PH خاک هاي کشاورزي :

PH خاکها در مناطق مختلف, متفاوت است. در نواحي مرطوب تغييرات PH بين 4 تا 7 است. در اقليم خشک مقدار PH بالا رفته و PH خاک قليايي مي شود. در نواحي خشک و نيمه خشک PH از اين مقدار بالاتر مي رود.

از جمله اثرات مهم و قابل توجه PH خاک به روي رشد نبات اثر آن در قابليت استفاده عناصر غذايي است. هنگامي که PH افزايش پيدا کند، يون هاي کلسيم و منيزيم در محلول خاک افزوده مي شود يکي ديگر از عناصري که قابليت استفاده آن تحت تأثير PH قرار دارد، عنصر موليبدن است . اين عنصر در PH اسيدي با آهن ترکيب شده و در اين شرايط گياهاني که نسبت به موليبدن حساسيت دارند، در برابر افزايش PH عکس العمل مناسب از خود نشان مي دهند. از جمله اين گياهان مي توان از گلم کلم، شبدر و ترکيبات نام برد.

 گياهان شورپسند:

گياهاني که يون هاي شوري زا را به آساني د رخود انباشته مي کنند، هالوفيت نام دارند. هالوفيت ها در بين علوفه هاي مقاوم به شوري ، گياهان و بوته هاي کويري نواحي ساحلي و باتلاق هاي شور يافت مي شوند که عبارتند از : چغندر قند، خرما، اسفناج، جو

انواع خاک :

الف) خاک سبک : خاک سبک خاکي است که زهکشي آن آزادانه و به طور طبيعي صورت گرفته و با پيدايش يک دوران خشکي زودتر رطوبت خود را از دست داده، در معرض فرسايش بادي بوده و بارخيزي آن ناچيز است. بيش از 80% بافت خاک را شن تشکيل داده است و مقدار رس کمتر از 12% و يا مجموع رس و سيلت کمتر از 20% مي باشد.

ب) خاک ميان بافت : واژه ميان بافت به خاک هايي اطلاق مي شود که مقدار رس آن بين 10 تا 30 درصد نوسان کند.

ج) خاک سنگين :در اين خاک ها سطح خاک در اثر تناوب خشکي و رطوبت، ايجاد درز و ترک مي کند که به انتقال آب و هوا به درون خاک کمک مي کند. رطوبت قابل استفاده گياه در اين خاک ها از کليه خاک ها بيشتر بوده و زهکشي آن دشوارتر است .

ساختمان خاک :
ساختمان خاک عبارتست از ترتيب قرار گرفتن ذرات خاک نسبت به يکديگر، ساختمان خاک اثر بافت را بر رطوبت و هواي خاک، قابليت استفاده عناصر غذايي خاک، عمل ميکروارگانيسم ها و نيز رويش ريشه ها تقويت مي کند. خاکدانه چيست : به گروهي از ذرات جامد خاک گفته مي شود که با مواد چسبنده به يکديگر چسبيده اند.

طرز تشکيل خاکدانه : به طور کل مولکول هاي آب خاصيت دو قطبي دارند، جذب مواد کلوييدي داراي بار منفي شده و بدين ترتيب مولکول هاي آب به وضع منظمي قرار گرفته و ذرات کلوييد را به هم اتصال مي دهند، همراه با مولکول هاي آب کاتيون هاي ديگر نيز وجود دارند و به نظر مي رسد که تشکيل خاکدانه تحت تأثير اين نوع کاتيون است به تدريج که به خاک خشک مي شود، ذرات کلوئيدي به همديگر نزديک تر شده و نتيجه آن که ذرات بزرگتر ديگري که به آنها متصل هستند. نيز در مجاورت يکديگر قرار گرفته و بدين ترتيب کلوييدها سبب تشکيل خاکدانه مي شود

انواع ساختمان خاک:
الف) خاک هاي بدون ساختمان :

1 – ساختمان تک دانه اي : خاکدانه ها ريز بوده به صورت مجزا کنار يکديگر قرار دارند.
2 - ساختمان توده اي : ذرات کاملاً بهم چسبيده اند، اما هيچگونه خاکدانه در آن ديده نمي شود.

ب) خاک هاي داراي ساختمان :
1 – ساختمان مکعبي : خاکدانه ها شبيه مکعب بوده و به دو شکل معکبي گوشه دار و بدون گوشه ديده مي شود.
2 – ساختمان منشوري : در ازاي خاکدانه بيشتراز پهناي آن بوده، ممکن است به شکل هاي ستوني و يا منشوري در خاک وجود داشته باشد.
3 – ساختمان صفحه اي يا بشقابي : در بعضي خاک ها، خاکدانه ها نازک و داراي سطح بشقاب مانند هستند.

رنگ خاک :
در آب و هواي گرم و مرطوب آن به مقدار زياد انباشته مي شود و در نتيجه خاک سرخرنگ مي شود. رنگ زرد خاک ها به خصوص در لايه هاي زيرين نشان دهنده رطوبت زياد خاک و اکسيدهاي آهن آبدار است. در آب و هواي معتدل، خاک ها به دليل دارا بودن مواد آلي بيشتر به رنگ تيره (قهوه اي ) ديده مي شوند.

        د    ماي خاک :
       عوامل مؤثر در دماي خاک :

1- مقدار حرارت جذب شده در خاک
2- مقدار حرارت لازم براي بالابردن يک درجه حرارت خاک
3- مقدار حرارتي که صرف عملياتي ، مانند تبخير در خاک در خاک مي شود.

جذب حرارت در خاک :

مقدار حرارت جذب شده توسط خاک به عوامل زيربستگي دارد:
1 - آب و هوا منطقه
2 - رنگ خاک
3- شيب زمين
4 – پوشش گياهي

         دفع حرارت از خاک :

از حرارتي که جذب شده در خاک فقط قسمتي از آن باقي مي ماند و بقيه آن از طريق هدايت و تشعشع به جو پس داده مي شود. خاک به طور دائم از خود اشعه هاي حرارتي به صورت اشعه هاي مادون قرمز بيرون مي دهد.

اصول و روش اندازه گيري درجه حرارت خاک :
وسايل مورد نياز در اندازه گيري درجه حرارت خاک :
وسايل مورد نياز در اندازه گيري دماي خاک : کتاب آب و خاک وگیاه , ,
:: بازدید از این مطلب : 458

روش هاي تعيين برخي از خصوصيات فيزيکي خاک ها

1 – طريق نمونه برداري : در نمونه برداري به منظور ارزيابي حاصلخيزي خاک بايد نوع بهره برداري (زراعت، درختکاري، جنگل و مرتع) مشخص مي شود، سپس اقدام به جمع آوري اطلاعات اوليه و تهيه نقشه اراضي کرد.

عمق نمونه برداري :
عمق نمونه برداري بستگي به نوع بهره برداري (نوع کشت دارو) قطعه بندي زين :
اگر مزرعه يا زمين مورد نمونه برداري داراي حالات مشخص از نظر موقعيت جغرافيايي مانند شيب و ارتفاع و يا از نظر توپوگرافي (پستي و بلندي) و پوشش نباتي و غيره باشد، بايد از هر کدام از اين قطعات جداگانه نمونه برداري و قطعات را روي نقشه يا کروکي زمين نمايش داد.

تعداد نمونه اصلي يا نهايي :
تعداد نمونه نهايي بستگي به يکنواختي و غير يکنواختي خاک و نيز مساحت زين دارد.

مقدار نمونه اصلي يا نهايي :
براي کليه آزمايش ها 1 الي 2 کيلوگرم خاک کاني است.

زمان برداشت نمونه :
بهترين زمان وقتي است که زمين از نظر رطوبت در حالت گاورو باشد تا به راحتي بتوان نمونه هاي فرعي را با هم مخلوط کرد.

چگونگي و نحوه نمونه برداري :
پس از قطعه بندي زين و مشخص کردن قطعات غيريکنواخت ، قطعات يکنواخت را نيز به قطعات 15 هکتاري تقسيم کرده و حدود آنها را مشخص مي کنيم. سپس هر يک از قطعات به طور جداگانه به يکي از دو روش زيگزاگ و يا مستطيل از نقاط مختلف به فاصله 25 متر نمونه برداري مي کنيم. نمونه ها را در داخل سطل پلاستيکي ريخته و با هم مخلوط مي کنيم. سپس از اين مخلوط حدود 2 کيلوگرم خاک به عنوان نمونه اصلي يا نهايي کمتر از 5/0 هکتار در نظر گرفته در کيسه پلاستيکي مي ريزيم.

در اصطلاح عاميانه خاک به دو طبقه تقسيم مي شود :

الف) خاک و سطح الارض :
قسمتي از خاک سطحي را که بيشتر فعاليت هاي کشاورزي اعم از شخم و کوددهي و کاشت و بذر و .... در آن انجام مي شود. از نظر علمي اين بخش خاک مجموعه افق هاي A و B خاک مي باشد. هر چه ضخامت آن بيشتر باشد از نظر زراعي ارزش بيشتري دارد.

ب) خاک تحت الارض :
در زير خاک، سطح الارض قرار دارد و معمولاً متراکم و فشرده بوده است. در اين بخش به علت عدم اکسيژن و فشرده بودن خاک موجودات ذره بيني فعاليت چنداني ندارند و در اصطلاح علمي شامل افق c و بخش زيرين افق B مي باشد. همچنين از نظر زراعت ارزش خاصي ندارد.

عمق خاک هاي زراعي :

منظور از عمق خاک، ضخامت خاک سطح الارض مي باشد. هر چه ضخامت خاک سطح الارض بيشتر باشد خاک عميق تر و هر ه اين ضخامت کمتر باشد، خاک کم عمق تر خواهد بود. بديهي است خاک هاي زراعي بايد عميق باشند.

خصوصيات خاک هاي عميق :

1 – در خاک هاي عميق امکان جذب مواد غذايي و آب به دليل گسترش ريشه بيشتر مي باشد.
2 – در نتيجه افزياش جذب عناصر غذايي، رشد و نمو گياه بيشتر بوده و ميزان محصول افزايش مي يابد.

 اجزاي تشکيل دهنده ي خاک :

الف) بخش جامد خاک :
1 – مواد معدني : شامل کاني هاي حاصل از تخريب و تجزيه سنگ ها بوده که به صورت اصلي يا تغيير شکل يافته، مي توان وجود داشته باشند. مواد معدني بخش جامد خاک شامل شن، سيلت و رس مي باشند.
2 – مواد آلي : جانداران ريز و درشتي که در خاک زندگي مي کنند، همگي در اثر فعاليت خود باعث بوجود آمدن مواد آلي در خاک مي شوند

ب) بخش خلل و فرج : فضاهاي خالي بين ذره ها، خلل و فرج خاک محسوب مي شود و هوا و آب مورد نياز گياهان را در خود جاي مي دهد. در خاکي که فضاي خالي يا خلل و فرج کم باشد گياهان قادر به رشد نخواهند بود.

از :
1 – حل شدن
2 – هيدروليز
3 – عمل اکسيداسيون و احياء
4 – هيدراسيون يا آبگيري
5 – کرباسيون يا کربناته شدن
ج) عوامل بيولوژيکي : فعاليت گياهان و جانورا و موجودات ذره بيني عامل مهم در تشکيل خاک مي باشد، اين عوامل عبارتست از :
1 – اثر گياهان
2 – اثر جانوران
3 – موجودات ميکروسکوپي
د) عامل زمان : زمان به تنهايي عامل مؤثر تشکيل خاک نيست ، بلکه در طول زمان عوامل مؤثر فيزيکي و شيميايي در تشکيل و تحول خاک اثر مي کنند.
پروفيل خاک : در نتيجه فعاليت هاي فيزيکي و شيميايي به تدريج در خاک لايه ها و طبقاتي تشکيل مي شود که از نظر جنس و رنگ و ضخامت با يکديگر متفاوتند، در اين صورت بين خاک جوان و جديد و خاک متکامل و رسيده از نظر ظاهري اختلاف ايجاد مي شود، به اين لايه ها در خاک شناسي Horizan مي گويند و مجموع افقها را نيم رخ خاک يا پروفيل خاک مي گويند.
افق O :
سطحي ترين لايه خاک بوده و معمولاً داراي بقاياي تجزيه شده و تجزيه نشده گياهان مي باشد.
افق A:
زير افق O وجود دارد و در صورت نبودن افق O در سطح خاک قرار مي گيرد و از نظر مواد غذايي و اکسيژن غني تر مي باشد.
افق B:
زير افق A وجود دارد و به طور معمول تجمع مواد شسته شده از طبقه A بوده و به اين علت افق ذخيره ناميده مي شود.
افق c :
زيرا افق B قرار دارد و معمولاً محتوي سنگ هايي که خاک از آنها تشکيل يافته، مي باشد.
افق R:
سنگ هاي پوسته زين که به آنها سنگ بستر نيز مي گويند

عوامل مؤثر در تشکيل خاک :

الف) عوامل فيزيکي : اين عوامل موجب خرد شدن سنگ ها و تبديل آنها به قطعات کوچکتر مي شود و بدون آن که خواص شيميايي آنها تغيير کند، در حقيقت اين اولين مرحله تشکيل خاک به حساب مي آيد و عبارتست از :
1 – يخبندان
2 – گرم شدن غير يکنواخت
3 – فشار مکانيکي ريشه گياهان
4 – نيروي حاصل از رشد بلورهاي نمک
5 – انرژي حرکتي آب و باد در يخچال و نيروي ثقل

ب) عوامل شيميايي : در اثر اين عوامل جنس مواد و خواص شيميايي سنگ ها و کاني ها تغيير مي نمايد. بنابراين هر چه سنگ ها ريزتر باشند، هواديدگي شيميايي اتفاق مي افتد. در اثر اين پديده شيميايي ساختار اصلي کاني ها تغيير يافته و کاني هاي جديد حاصل مي شود، اين عوامل عبارتست

*آب و خاک*

تشکيل خاک :

خاک :
خاک بالاترين سطح تخريب ليتوسفر بوده و با پذيرفتن موجودات زنده و ارتباط با آب و هواي محلي از تغيير شکل سنگ ها در اثر عوامل زمين شناسي نتيجه مي شود.

کاني هاي سازده پوسته زمين :

کاني :
عبارتست از مواد معدني با ترکيب شيميايي معين و با خصوصيات فيزيکي نظير شکل، سختي تا نقطه ذوب، رنگ معلوم و مشخص

کاني هاي خاک از نظر ترکيب شيميايي به دو دسته بزرگ تقسيم مي شوند :