از :
1 – حل شدن
2 – هيدروليز
3 – عمل اکسيداسيون و احياء
4 – هيدراسيون يا آبگيري
5 – کرباسيون يا کربناته شدن
ج) عوامل بيولوژيکي : فعاليت گياهان و جانورا و موجودات ذره بيني عامل مهم در تشکيل خاک مي باشد، اين عوامل عبارتست از :
1 – اثر گياهان
2 – اثر جانوران
3 – موجودات ميکروسکوپي
د) عامل زمان : زمان به تنهايي عامل مؤثر تشکيل خاک نيست ، بلکه در طول زمان عوامل مؤثر فيزيکي و شيميايي در تشکيل و تحول خاک اثر مي کنند.
پروفيل خاک : در نتيجه فعاليت هاي فيزيکي و شيميايي به تدريج در خاک لايه ها و طبقاتي تشکيل مي شود که از نظر جنس و رنگ و ضخامت با يکديگر متفاوتند، در اين صورت بين خاک جوان و جديد و خاک متکامل و رسيده از نظر ظاهري اختلاف ايجاد مي شود، به اين لايه ها در خاک شناسي Horizan مي گويند و مجموع افقها را نيم رخ خاک يا پروفيل خاک مي گويند.
افق O :
سطحي ترين لايه خاک بوده و معمولاً داراي بقاياي تجزيه شده و تجزيه نشده گياهان مي باشد.
افق A:
زير افق O وجود دارد و در صورت نبودن افق O در سطح خاک قرار مي گيرد و از نظر مواد غذايي و اکسيژن غني تر مي باشد.
افق B:
زير افق A وجود دارد و به طور معمول تجمع مواد شسته شده از طبقه A بوده و به اين علت افق ذخيره ناميده مي شود.
افق c :
زيرا افق B قرار دارد و معمولاً محتوي سنگ هايي که خاک از آنها تشکيل يافته، مي باشد.
افق R:
سنگ هاي پوسته زين که به آنها سنگ بستر نيز مي گويند

:: موضوعات مرتبط: کتاب آب و خاک وگیاه , ,
:: بازدید از این مطلب : 633

|

امتیاز مطلب : 14

|

تعداد امتیازدهندگان : 5

|

مجموع امتیاز : 5

عوامل مؤثر در تشکيل خاک :

الف) عوامل فيزيکي : اين عوامل موجب خرد شدن سنگ ها و تبديل آنها به قطعات کوچکتر مي شود و بدون آن که خواص شيميايي آنها تغيير کند، در حقيقت اين اولين مرحله تشکيل خاک به حساب مي آيد و عبارتست از :
1 – يخبندان
2 – گرم شدن غير يکنواخت
3 – فشار مکانيکي ريشه گياهان
4 – نيروي حاصل از رشد بلورهاي نمک
5 – انرژي حرکتي آب و باد در يخچال و نيروي ثقل

ب) عوامل شيميايي : در اثر اين عوامل جنس مواد و خواص شيميايي سنگ ها و کاني ها تغيير مي نمايد. بنابراين هر چه سنگ ها ريزتر باشند، هواديدگي شيميايي اتفاق مي افتد. در اثر اين پديده شيميايي ساختار اصلي کاني ها تغيير يافته و کاني هاي جديد حاصل مي شود، اين عوامل عبارتست

 

:: موضوعات مرتبط: کتاب آب و خاک وگیاه , ,
:: بازدید از این مطلب : 560

|

امتیاز مطلب : 16

|

تعداد امتیازدهندگان : 5

|

مجموع امتیاز : 5

:: موضوعات مرتبط: کتاب آب و خاک وگیاه , ,
:: بازدید از این مطلب : 521

|

امتیاز مطلب : 13

|

تعداد امتیازدهندگان : 4

|

مجموع امتیاز : 4

*آب و خاک*

تشکيل خاک :

خاک :
خاک بالاترين سطح تخريب ليتوسفر بوده و با پذيرفتن موجودات زنده و ارتباط با آب و هواي محلي از تغيير شکل سنگ ها در اثر عوامل زمين شناسي نتيجه مي شود.

کاني هاي سازده پوسته زمين :

کاني :
عبارتست از مواد معدني با ترکيب شيميايي معين و با خصوصيات فيزيکي نظير شکل، سختي تا نقطه ذوب، رنگ معلوم و مشخص

کاني هاي خاک از نظر ترکيب شيميايي به دو دسته بزرگ تقسيم مي شوند :

الف) کاني هاي غيررسي :
کاني هاي غيررسي سيليکاتي که در ساختمان آنها سيليکات به صورت sio₄ وجود دارد و مي تواند بدون آهن و منيزيم و با آهن و منيزيم باشند. اين کاني ها بيشتر در بخش شن و سيليت خاک مشاهده مي شود، از انواع مهم آن، مي توان، ميکا ، کوارتز، فلدسپات، اليدين و هوربنلاند را نام برد.

ب) کاني هاي غيررسي :
در ساختمان آنها sio₄ وجود ندارد و بيشتر در جزء رس خاک ديده مي شود و بعضي مواد غذايي خاک را تأمين مي کنند، مثل هاليت – ژيپس – کلسيت

:: موضوعات مرتبط: کتاب آب و خاک وگیاه , ,
:: بازدید از این مطلب : 707

|

امتیاز مطلب : 14

|

تعداد امتیازدهندگان : 5

|

مجموع امتیاز : 5

 

:: بازدید از این مطلب : 700

|

امتیاز مطلب : 13

|

تعداد امتیازدهندگان : 5

|

مجموع امتیاز : 5

دید کلی

خاک‌ها مخلوطی از مواد معدنی و آلی می‌باشند که از تجزیه و تخریب سنگ‌ها در نتیجه هوازدگی بوجود می‌آیند که البته نوع و ترکیب خاک‌ها در مناطق مختلف بر حسب شرایط ناحیه فرق می‌کند. مقدار آبی که خاک‌ها می‌توانند بخود جذب کنند. از نظر کشاورزی و همچنین در کارخانه‌های راه‌سازی و ساختمانی دارای اهمیت بسیاری است که البته این مقدار در درجه اول بستگی به اندازه دانه‌های خاک دارد.

هرچه دانه خاک ریزتر باشد، آب بیشتری را به خود جذب می‌کند که این خصوصیت برای کارهای ساختمان‌سازی مناسب نیست. بطور کلی خاک خوب و حد واسط از دانه‌های ریز و درشت تشکیل یافته است. تشکیل خاک‌ها به گذشت زمان ، مقاومت سنگ اولیه یا سنگ مادر ، آب و هوا ، فعالیت موجودات زنده و بالاخره توپوگرافی ناحیه‌ای که خاک در آن تشکیل می‌شود بستگی دارد.

عوامل موثر در تشکیل خاک

• سنگ‌های اولیه یا سنگ مادر :
  کمیت و کیفیت خاک‌های حاصل از سنگ‌های مختلف اعم از سنگهای آذرین ، رسوبی و دگرگونی به کانی‌های تشکیل دهنده سنگ ، آب و هوا و عوامل دیگر بستگی دارد. خاک حاصل از تخریب کامل سیلیکاتهای دارای آلومینیوم و همچنین سنگهای فسفاتی از لحاظ صنعتی و کشاورزی ارزش زیادی دارد. در صورتیکه خاک‌هایی که از تخریب سنگ‌های دارای کانی‌های مقاوم (از قبیل کوارتز و غیره) در اثر تخریب شیمیایی پدید آمده‌اند و غالبا شنی و ماسه‌ای می‌باشند فاقد ارزش کشاورزی می‌باشند.
   
• ارگانیسم :
  تمایز انواع خاک‌ها از نقطه نظر کشاورزی به نوع و مقدار مواد آلی (ازت و کربن) موجود در آن بستگی دارد. نیتروژن موجود در اتمسفر بطور مستقیم قابل استفاده برای گیاهان نمی‌باشد. بلکه ترکیبات نیتروژن‌دار لازم برای رشد گیاهان باید به شکل قابل حل در خاک وجود داشته باشد که این عمل در خاک‌ها بوسیله برخی از گیاهان و باکتری‌ها انجام می‌شود. خاک‌ها معمولا دارای یک نوع مواد آلی کربن‌دار تیره رنگی هستند که هوموس نامیده می‌شوند و از بقایای گیاهان بوجود می‌آید.
   
• زمان :
  هر قدر مدت عمل تخریب کانی‌ها و سنگ‌ها بیشتر باشد عمل تخریب فیزیکی و شیمیایی کاملتر انجام می‌گیرد. زمان تخریب کامل بسته به نوع سنگ ، ساخت و بافت سنگ‌ها و نیز ترکیب و خاصیت تورق کانی‌ها متفاوت می‌باشد ولی بطور کلی سنگهای رسوبی خیلی زودتر تجزیه شده و به خاک تبدیل می‌شوند، در صورتیکه سنگهای آذرین مدت زمان بیشتری لازم دارند تا تجزیه کامل در آنها صورت گرفته و به خاک تبدیل گردند.
   
• آب و هوا :
  وفور آب‌های نفوذی و عوامل آب و هوا از قبیل حرارت ، رطوبت و غیره در کیفیت خاک‌ها اثر بسزایی دارند. جریان آبهای جاری بخصوص در زمین‌های شیب‌دار موجب شستشوی خاک‌ها می‌شوند و با تکرار این عمل مقدار مواد معدنی و آلی بتدریج تقلیل می‌یابد. اثر تخریبی اتمسفر همانطور که قبلا بیان گردید روی برخی از کانی‌ها موثر و عمیق می‌باشد و هر قدر رطوبت همراه با حرارت زیادتر باشد شدت تخریب نیز بیشتر می‌گردد.
   

• توپوگرافی محل تشکیل خاک :
  اگر محلی که خاک‌ها تشکیل می‌شوند دارای شیب تند باشد در نتیجه مواد تخریب شده ممکن است بوسیله آبهای جاری و یا عامل دیگری خیلی زود بسادگی از محل خود بجای دیگری حمل گردند و یا شستشو بوسیله آبهای جاری و یا عامل دیگری خیلی زود بسادگی از محل خود بجای دیگری حمل گردند و یا شستشو بوسیله آبهای جاری باعث تقلیل مواد معدنی و آلی خاک‌ها شود در نتیجه این منطقه خاک‌های خوب تشکیل نخواهند شد. ولی برعکس در محل‌های صاف و مسطح که مواد تخریب شده بسادگی نمی‌توانند به جای دیگری حمل شوند فرصت کافی وجود داشته و فعل و انفعالات بصورت کامل انجام می‌پذیرد.

مواد تشکیل دهنده خاک‌ها

موادی که خاک‌ها را تشکیل می‌دهند به چهار قسمت تقسیم می‌شوند :

• مواد سخت : مواد سخت را ترکیبات معدنی تشکیل می‌دهند ولی ممکن است دارای مقداری مواد آلی نیز باشند. البته این ترکیبات معدنی از تخریب سنگ‌های اولیه یا سنگ مادر حاصل شده‌اند که گاهی اوقات همراه با مواد تازه کلوئیدی و نمک‌ها می‌باشند.
   
• موجودات زنده در خاک‌ها : تغییراتی که در خاک‌ها انجام می‌پذیرد بوسیله موجودات زنده در خاک انجام می‌گیرد. قبل از همه ریشه گیاهان ، باکتری‌ها ، قارچها ، کرم‌ها و بالاخره حلزون‌ها در این تغییرات شرکت دارند.
   
• آب موجود در خاک‌ها : آبی که در خاک وجود دارد حمل مواد حل‌شده را به عهده دارد که البته این مواد حمل شده برای رشد و نمو گیاهان به مصرف می‌رسد. آب موجود در خاک‌ها از باران و آبهای نفوذی ، آب جذب شده و بالاخره آبهای زیرزمینی تشکیل شده که در مواقع خشکی از محل خود خارج شده و بمصرف می‌رسد.
   
• هوای موجود در خاک : هوا همراه با آب در خوه‌های خاک‌ها وجود دارد که البته این هوا از ضروریات رشد و نمو گیاهان و ادامه حیات حیوانات می‌باشد. مقدار اکسیژنی که در این هوا وجود دارد از دی اکسید کربن کمتر است و این بدان علت است که ریشه گیاهان برای رشد و نمو اکسیژن مصرف کرده و دی اکسید کربن پس می‌دهند.
   

تقسیم‌بندی خاک‌ها از لحاظ سنگ‌های تشکیل دهنده

بر حسب دانه‌های تشکیل دهنده خاک و هم‌چنین شرایط میزالوژی و پتروگرافی زمین خاک‌های مختلفی وجود دارد که عبارتند از :

• خاک رسی : ذرات رس (Clay) دارای قطری کوچکتر از 0.002 میلی‌متر می‌باشند و در حدود 50% خاک را تشکیل می‌دهند.

خاک‌های رسی چون دارای دانه‌های بسیار ریزی هستند به خاک سرد معروفند و در مقابل رشد گیاهان مقاومت نشان داده و رشد آنها را محدود می‌کنند.

• خاک‌های سیلتی :
  50% این نوع خاک‌ها را ذرات سلیت تشکیل داده است که دارای قطری بین 0.05 تا 0.002 میلی‌متر می‌باشند و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه ، رس و غیره بهمراه دارند به نام خاک‌های سیلتی ماسه‌ای و یا سیلتی رسی معروفند.
   
• خاک‌های ماسه‌ای :
  این خاک‌ها از 75% ماسه تشکیل شده‌اند. قطر دانه‌ها از 0.06 تا 2 میلیمتر است و بر حسب اندازه دانه‌های ماسه به خاک‌های ماسه‌ای درشت ، متوسط و ریز تقسیم می‌گردند. مقدار کمی رس خاصیت خاک‌های ماسه‌ای را تغییر می‌دهد و این نع خاک آب را بیشتر در خود جذب می‌کند تا خاک‌های ماسه‌ای که فاقد رس هستند.
   
• خاک‌های اسکلتی :
  خاکهای اسکلتی به خاکهایی اطلاق می‌گردد ک در حدود 75% آن را دانه‌هایی بزرگتر از 2 میلی‌متر از قبیل قلوه سنگ ، دیگ و شن تشکیل می‌دهند. این خاک‌ها ، آب را به مقدار زیاد از خود عبور می‌دهند و لذا همیشه خشک می‌باشند.

نیم‌رخ عمومی خاک‌ها

نیم‌رخ خاک‌ها معمولا از 3 افق A,B,C تشکیل شده است.

• افق A : که به نام خاک بالایی نامیده می‌شود، فوقاتی‌ترین منطقه خاک است و این همان افقی است که رشد و نمو گیاهان در آن نفوذ می‌کنند. این افق از مواد خاکی نرم (رس) که غنی از مواد آلی و موجودات زنده میکروسکوپی است تشکیل یافته است که وجود این مواد آلی باعث رنگ خاکستری تا سیاه این افق می‌گردد. البته این زمین غالبا برای کشاورزی مناسب می‌باشند. اکسیدهای آهن و همچنین بعضی از مواد محلول ممکن است از این منطقه به افق B برده شوند و در آنجا رسوب کنند.
   

• افق B : قشر بین افق A و C را یک قشر دیگر تشکیل می‌دهد که به نام افق B یا خاک میانی نامیده می‌گردد. در این افق عمل تخریب و تجزیه به مراتب بیشتر از افق C پیشرفت و اثر کرده است و از کانی‌های سنگ مادر فقط آن دسته دیده می‌شوند. که بسیار مقاومند (مثل کوارتز) ولی سایر کانی‌ها به شدت تجزیه شده‌اند. این افق معمولا از مواد رسی ، ماسه و شن‌های ریز و درشت و گاه مقادیر کمی بقایای نباتی تشکیل شده است. در این افق علاوه بر مواد رسی ، در آب و هوای مرطوب ، اکسیدهای آهن و همچنین مواد محلول‌تر که بوسیله آب‌های نفوذی از افق A به آنجا آورده شده‌اند دیده می‌شوند.
   
• افق C : که به آن خاک زیرین نیز گفته می‌شود، افقی است که مواد سنگی به میزان خیلی کم تخریب و تجزیه شده‌اند و در نتیجه سنگ‌های اولیه زیاد تغییر نکرده بلکه بصورت قطعات خرد شده می‌باشند. زیر این منطقه سنگ‌های تخریب نشده یعنی سنگ اولیه قرار دارد که هیچگونه تخریب و یا تجزیه‌ای در آن صورت نگرفته است.

:: بازدید از این مطلب : 613

|

امتیاز مطلب : 15

|

تعداد امتیازدهندگان : 6

|

مجموع امتیاز : 6

– 3- افق هاي  خاك  (ادامه):

   خاكهايي كه در اثر هوازدگي سنگ مادري تشكيل مي شوند و بعد از تشكيل نيز در مجاورت (در زير) آنها باقي مانده ونقل وانتقالي در خاك تشكيل شده صورت نگرفته است به خاكهاي درجا (باقيمانده) معروفند.

:: بازدید از این مطلب : 1094

|

امتیاز مطلب : 9

|

تعداد امتیازدهندگان : 4

|

مجموع امتیاز : 4

 

- نيمرخ وافق هاي خاك

2-2-1- برش عمودي كه در آن عمق - مقطع قائم وافقي از افق هاي خاك نشان داده مي شود، نيمرخ (پروفيل) خوانده مي شود.

 نيمرخ خاك از سطح خاك شروع مي شود وبه قسمت غيرخاكي (سنگ مادر) درعمق خاتمه مي يابد.

نيمرخ، نمايانگر لايه هاي مختلف خاك است كه هر لايه ويژگي معيني دارد و به أن افق خاك اطلاق مي شود.

2-2 -2- افق هاي خاك

تفاوت هاي  عمده اي كه در افق هاي خاك ممكن است ديده شوند، عبارتند از:

 

 

 

افق هاي مختلف، در نيمرخ خاك تكامل يافته:

3- افق  B

:: بازدید از این مطلب : 1272

|

امتیاز مطلب : 15

|

تعداد امتیازدهندگان : 5

|

مجموع امتیاز : 5